افزایش پلکانی ظرفیت دانشجوی پزشکی در غیاب هیئت‌علمی تازه‌نفس
دو چالش پیش‌روی دانشگاه‌های علوم پزشکی
با توجه به ضرورت و حساسیت رشته پزشکی در تامین سلامت جامعه و اهمیت تربیت پزشکان متعهد و باسواد و از سوی دیگر رسیدن تعداد قابل توجهی از اساتید دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور به مرز بازنشستگی و افزایش ظرفیت رشته پزشکی ودندان‌پزشکی بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، ضرورت جذب اعضای هیئت‌علمی جدید در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی به مثابه خون تازه‌ای در رگ دانشگاه‌های علوم پزشکی مهر تاییدی بر ضرورت تسریع روند جذب اعضای هیئت‌علمی جدید می‌زند.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، موضوع افزایش ظرفیت رشته‌پزشکی به لحاظ اهمیت این رشته و سروکار داشتن آن با سلامت جامعه همواره مورد توجه و حساسیت است و تامین تمام زیرساخت‌ها و امکانات مرتبط با افزایش ظرفیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.در این راستا ماده واحده «افزایش ظرفیت پزشکی در مقطع عمومی» بنا به پیشنهاد ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور و در جلسات ۸۵۱ و ۸۵۲ مورخ ۲۳ آذرماه و ۷ دی ماه ۱۴۰۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، بر اساس این ماده واحده، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف شد ظرفیت پذیرش دانشجو را در تمامی کد رشته محل‌های پزشکی عمومی مراکز آموزش پزشکی تحت نظارت این وزارتخانه و دانشگاه آزاد اسلامی، سالانه به میزان ۲۰ درصد افزایش دهد. بر این اساس، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف شد از سال ۱۴۰۱ به مدت حداقل ۴ سال، در هر سال ۲۰ درصد نسبت به سال قبل ظرفیت رشته پزشکی را افزایش دهد و ظرفیت رشته پزشکی به شرح جدول زیر در هر سال افزایش یابد.
| سال پذیرش | افزایش پذیرش در سال هدف | جمع پذیرش در سال هدف |
| ۱۴۰۰ | – | حدود ۸۰۰۰ نفر |
| ۱۴۰۱ | معادل ۱۶۰۰ نفر ۲۰% | ۹۶۰۰ نفر |
| ۱۴۰۲ | معادل ۱۹۲۰ نفر ۲۰% | ۱۱۵۲۰ نفر |
| ۱۴۰۳ | معادل ۲۳۰۴ نفر ۲۰% | ۱۳۸۲۴ نفر |
| ۱۴۰۴ | معادل ۲۷۶۵ نفر ۲۰% |
در واکنش به این مصوبه مسئولان عرصه آموزش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تاکید داشتند که در ارتباط با افزایش ظرفیت رشته پزشکی باید با دقت بیشتری سخن گفت. آنها بر این باور بودند که افزایش ناگهانی و محاسبه نشده ظرفیت پذیرش دانشجو رشته پزشکی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای درمانی کشور باشد. عدم آمادگی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی برای افزایش ظرفیت می‌تواند از وجوه مختلف مورد بررسی قرار گیرد، به طور مثال، عدم تناسب تعداد اعضای هیئت‌علمی با دانشجویان، کمبود فضای آموزشی لازم، محدود بودن فضای رفاهی دانشجویان بخشی از مشکلاتی است که بر مسیر افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی وجود دارد.
کمبود ظرفیت های آموزشی مانع افزایش ظرفیت دانشجویان
اظهار نظر رؤسای دانشگاه‌های علوم‌پزشکی درباره کمبود ظرفیت‌های آموزشی لازم همچون کمبود تعداد اعضای هیئت‌علمی، کمبود فضای آموزشی لازم، کمبود امکانات رفاهی برای دانشجویان مهر تاییدی بر آماده نبودن دانشگاه‌های علوم‌پزشکی برای افزایش ظرفیت می‌زند.صرف نظر از امکانات رفاهی دانشجویی و فضای آموزشی لازم برای تربیت پزشکان و حفظ کیفیت آموزشی، افزایش ظرفیت رشته پزشکی به سرمایه‌ای هنگفت و تعداد قابل توجهی اعضای هیئت‌علمی نیاز دارد.
آیا تعداد اعضای علمی کنونی دانشگاه متناسب با تعداد دانشجویان پزشکی است؟
از سوی دیگر، براساس جدول افزایش ظرفیت رشته پزشکی، ۱۱۵۲۰ نفر در سال ۱۴۰۲ در رشته پزشکی پذیرفته می‌شوند که این تعداد براساس افزایش ۲۰ درصدی رشته‌های پزشکی است؛ اما بنابر اظهارنظر رؤسای دانشگاه‌ها، افزایش ظرفیت رشته پزشکی به صورت اسمی ۲۰ درصد افزایش می‌یابد اما عدد واقعی افزایش ظرفیت بیشتر از ۲۰ درصد خواهد بود. در ارتباط با تعداد اعضای هیئت‌علمی متناسب با افزایش ظرفیت، پرسش «آیا تعداد اعضای علمی کنونی دانشگاه متناسب با تعداد دانشجویان پزشکی است؟» مطرح می‌شود که باید با دقت به این پرسش پاسخ داد و به وجوه مختلفی توجه کرد، نخست تعداد داوطلبان کنکور که در سال جاری در رشته پزشکی پذیرفته می‌شوند باید به تعداد ۶۵ هزار دانشجوی کنونی این رشته که در ۷۰ دانشکده مشغول به تحصیل هستند، اضافه شود. همچنین باید نسبت اساتیدی که در پایان سال جاری بازنشسته می‌شوند و دانشجویانی که فارغ التحصیل می‌شوند، را نیز درنظر گرفت.
فرایندهای جذب هیات علمی و مجوز استخدام
بنابر اعلام دکتر بهرام عین‌الهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نشست «هم اندیشی بانوان نظام سلامت»، اعضای هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی کشور ۲۱ هزار و ۱۶۶ نفر هستند که ۹ هزار و ۳۴۰ نفر از آنان را زنان تشکیل می دهند. از این تعداد ۷۵۱ نفر استاد تمام ، ۱۷۵۵نفر دانشیار، ۵ هزار و ۸۰۹ نفر استادیار و ۱۰۳۲ نفر نیز مربی هستند.
به طور قطع، ورود نیروی تازه‌نفس به بدنه دانشگاه‌های علوم‌پزشکی می‌تواند همچون خون تازه‌ای در رگ‌های آموزش پزشکی کشور باشد و بخشی از مشکلات پیش‌روی دانشگاه‌ها در زمینه افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی را مرتفع کند.اما این موضوع باید متناسب با ظرفیت، جایگاه و امکانات دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام شود.
استقلال در جذب و استخدام اعضای هیئت‌علمی متناسب با شرایط و استانداردهای هر دانشکده و دانشگاه یکی از معیارهای استقلال دانشگاه‌ها در نیم قرن اخیر به حساب می‌آید. امروزه، منطق و سیاست‌های جذب هیئت‌علمی در جهان بسیار تغییر کرده‌اند؛ به نحوی که سیاست ها و رویه های جذب و بکارگیری اعضای هیئت‌علمی در دانشگاه‌های ایران نسبت به رویه های جذب دانشگاه‌های پیشرفته و برجسته جهان متفاوت است. یکی از تفاوت‌های اصلی که در فرایند جذب اعضای هیئت‌علمی در دانشگاه‌ها وجود دارد، مسئله اخذ مجوزهای لازم برای فراخوان‌های جذب اعضای هیئت‌علمی است. مراحل گرفتن مجوزهایی گاهی چنان زمان‌بر می‌شود که فرایند اتمام یک فراخوان جذب را به شدت طولانی می‌کند. به نحوی که دانشگاه‌ها مجبور می‌شوند با همان نیروهای خود به جامعه آماری در حال افزایش دانشجویان خدمات آموزشی را ارائه دهند.
نیاز دانشگاه‌ها به اعضای هیئت‌علمی جدید “جدی” است
نیاز به استاد با توجه به افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی بارها از سوی سکان‌داران دانشگاه‌های علوم‌پزشکی مطرح شده است و در گردهمایی‌ها، سمینارهای آموزشی وزارت بهداشت بارها بر این موضوع تاکید شده است. دکتر حسین قناعتی، رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به موضوع نیاز این دانشگاه به ۱۵۰۰ عضو هیئت علمی جدید اشاره کرد و گفت: جذب اعضای هیئت‌علمی جدید می‌تواند بسیاری از مشکلات پیش‌روی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی را حل کند. بررسی‌ها حاکی از آن است حدود ۱۰۰۰ عضو هیات علمی سالانه بازنشسته می‌شوند و جذب نیروی جدید به منظور جایگزینی افراد بازنشسته است.
دکتر قناعتی درباره نیاز دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به اعضای هیئت‌علمی جدید گفت: بیمارستان‌های ۱۰۰۰ تخت‌خوابی حضرت مهدی(عج)، ۳۰۰ تخت‌خوابی حکیم، ۴۰۰ تخت‌خوابی اسلام‌شهر، ۱۰۰۰ تخت‌خوابی شریعتی و ۳۰۰ تخت‌خوابی فارابی زیر مجموعه دانشگاه علوم‌پزشکی تهران هستند و تمام این بیمارستان‌ها به استاد و پرستار نیاز دارند. بررسی‌ها بیانگر این است که دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به ۵۰۰۰ نیروی انسانی و حداقل ۱۵۰۰ عضو هیئت‌علمی جدید برای این بیمارستان‌ها نیاز دارد.
فراخوان نوزدهم و بیستم جذب اعضای هیئت‌علمی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی
نوزدهمین فراخوان جذب اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در سال گذشته اعلام شد و در این فراخوان قرار است ۱۰۰۰ عضو هیئت‌علمی جذب دانشگاه‌های علوم‌پزشکی شوند. به گفته دکتر سعید چنگیزی آشتیانی، رئیس مرکز امور هیئت‌علمی وزارت بهداشت، جمع بندی فراخوان نوزدهم با اخذ مجوز جذب هزار عضو هیات علمی برای دانشگاه ها، دانشکده های علوم پزشکی و مراکز تحقیقاتی قرار بوده تا خردادماه سال جاری اعلام می‌شود. بنابر اعلام مسئولان حوزه آموزش وزارت بهداشت، تکمیل و ترمیم کادر اعضای هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی در راستای ارتقای سطح کیفی ارائه خدمات نظام سلامت، از مهم ترین دغدغه های وزارت بهداشت و تمام تلاش ما، اجرای دقیق فرآیندهای جذب و پذیرش اعضای هیات علمی متدین، متعهد، مومن، مسئولیت پذیر و کارآمد است.
اگرچه نتایج نهایی نوزدهمین فراخوان جذب اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی اعلام نشده است اما همزمان با اعلام زمان اطلاع‌رسانی از نتایج نهایی نوزدهمین فراخوان جذب، خبری درباره جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی در بیستمین فراخوان جذب وزارت بهداشت در رسانه‌ها منتشر شد. رئیس مرکز امور هیئت‌علمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ۲۰ فروردین ماه سال جاری از جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی جدید در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور خبر داد. بر این اساس، بیستمین فراخوان جذب اعضای هیئت‌علمی در وزارت بهداشت با هدف جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی در راساتی توزیع متوازن نیروی انسانی، تحقق اهداف عالی آموزشی وزارت بهداشت در زمینه ارتقاء سطح کیفی نظام سلامت بود.
دکتر چنگیزی آشتیانی در ارتباط با بیستمین فراخوان جذب اعضای هیئت‌علمی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی معتقد است، توزیع اعضای هیات علمی در دانشگاه های علوم پزشکی به شاخص های مختلفی از جمله نسبت استاد به دانشجو، ماموریت های تعریف شده، سابقه موفقیت در فراخوان های قبلی، چالش های موجود و نیاز سنجی بستگی دارد.در رصد مجوزهای اعطایی به دانشگاه ها این نتیجه حاصل شد که برخی از دانشگاه‌ها بنا به مشکلات جغرافیایی و محرومیت موفق نشدند از همه مجوزها برای جذب اعضای هیئت‌علمی استفاده‌کنند که البته این مسئله در مرکز امور هیئت‌علمی وزارت بهداشت مورد آسیب‌شناسی قرار گرفته تا با ارائه راهکارهای مناسب به توسعه متوازن در کشور برسیم.
نکته قابل توجه در خصوص فراخوان بیستم اعضای هیئت‌علمی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی این است که این موضوع پیش از گرفتن مجوزهای لازم از سازمان اداری و استخدامی کشور، رسانه‌ای شده است.
ضرورت برگزاری فراخوان‌های جذب به صورت مستمر
دکتر سعید چنگیزی آشتیانی در گفت‌وگویی با ایسنا درباره فرایند جذب اعضای هیئت‌علمی گفت: نوزدهمین فراخوان جذب و افزایش اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی را در سال گذشته برگزار کردیم. مجوز جذب ۱۰۰۰ عضو هیئت‌علمی با هدف تکمیل و ترمیم اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و مراکز تحقیقاتی گرفته شد. پذیرش دانشجویان در رشته‌های پزشکی و دندان‌پزشکی برمبنای مصوبه شورای عالی انقلاب حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش یافت. با توجه به افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی، حفظ شاخص‌های کیفی و شاخص‌های اعتباربخشی و روند بازنشستگی اعضای هیئت‌علمی مراکز آموزشی و تحقیقاتی ضرورت دارد که فراخوان‌های جذب اعضای هیئت‌علمی به صورت مستمر برگزار شود.
وی با بیان اینکه بخشی از فرایند جذب اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی مربوط به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌شود، توضیح داد: بخش دیگر فرایند جذب اعضای هیئت‌علمی مربوط به سازمان اداری و استخدامی است. ما در مرکز امور هیئت‌علمی وزارت بهداشت با مسئولان سازمان اداری و استخدامی کشور جلسات متعددی برگزار کرده‌ایم و امیدواریم بتوانیم تعداد مجوز استخدامی درخواستی را از سازمان اداری و استخدامی کشور بگیریم.
دکتر چنگیزی آشتیانی درباره فرایند جذب ۳۰۰۰ نفر به عنوان عضو هیئت‌علمی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی گفت: اگر بتوانیم مجوز قابل‌توجهی جهت جذب اعضای هیئت‌علمی بگیریم، می‌توانیم نسبت به ترمیم کادر هیئت‌علمی مراکز آموزشی وزارت بهداشت اقدام کنیم. ضروری است که دانشگاه‌ها از پویایی لازم برخوردار باشند و رو به جلو حرکت کنند تا بتوانند امور تحقیقاتی خود را به صورت مستمر دنبال کنند.
آیا مجوز جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی صادر شده است؟
دکتر ابوالفضل باقری‌فرد نیز در گفت‌وگویی با ایسنا در اردیبهشت ماه سال جاری درباره صدور مجوز فراخوان جذب از سوی سازمان ادارای و استخدامی تا پایان اردیبهشت ماه ابراز امیدواری کرد. وی درباره آخرین وضعیت اخذ مجوز جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور خاطرنشان کرد: آخرین مکاتبات با سازمان‌های «برنامه و بودجه» و «اداری و استخدامی کشور» انجام شده است. در حال حاضر، در انتظار پاسخ این سازمان‌ها هستیم. تصور می‌کنم مشکلی برای اخذ مجوز جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی از طریق فراخوان جذب وجود نداشته باشد؛ چرا که تمام مستندات لازم را به سازمان‌های ذیربط ارائه داده‌ایم. امیدواریم که طی یک یا دو هفته آینده، مجوز جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی از طریق فراخوان توسط سازمان‌های «برنامه و بودجه» و «اداری و استخدامی کشور» صادر شود.
به گفته معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، احتمال صدور مجوز برای جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی به صورت کامل وجود دارد. در حال حاضر، حدود ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی بازنشسته شده‌اند یا در آستانه بازنشسته شدن قرار دارند که جای آنها در دانشگاه‌ها خالی است. با توجه به افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی، جذب هیئت‌علمی یک نیاز آموزشی قلمداد می‌شود. ضمن اینکه مستندات مربوط نیروهای بازنشسته و اساتید در آستانه بازنشستگی برای صدور مجوز جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی از طریق فراخوان جذب به قدر کافی گویا است.
سخن پایانی
با اتکاء به اظهار نظر مسئولان عرصه آموزش و رؤسای دانشگاه‌های علوم‌پزشکی می‌توان گفت که نیاز به استخدام اعضای هیئت‌علمی جدید، یک ضرورت برای دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور به حساب می‌آید. اما انجام مراحل استخدام مستلزم اخذ مجوزهای لازم بوده و قاعدتا زمان‌بر است.
از سوی دیگر، افزایش ظرفیت رشته پزشکی که بلافاصله پس از تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی وارد مرحله اجرایی شد و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان متولی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی مکلف به اجرای مصوبه افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی و دندان‌پزشکی بود، ممکن است تناسب میان تعداد دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی (نسبت استاد به دانشجو) را که از مؤلفه‌های مورد نیاز افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی است، برهم بزند.
این در حالی است که هنوز نتیجه نهایی نوزدهمین فراخوان جذب اعضای هیئت‌علمی وزارت بهداشت مشخص نشده و بیستمین فراخوان جذب اعضای هیئت‌علمی این وزارتخانه در رسانه‌ها منتشر شده است؛ فراخوانی که در پیچ‌وخم مراحل اخذ مجوز گرفتار شده است. با این حال مسئولان وزارت بهداشت اعلام کرده‌اند که برای کسب مجوز ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی جدید با سازمان اداری و استخدامی در حال مذاکره هستند تا با جذب هیئت‌علمی تازه نفس بتوانند بخشی از مشکلات و چالش‌های افزایش ظرفیت دانشجو و عدم تناسب آن با تعداد استاد را حل کنند.
پس از اظهار نظرها از سوی مسئولان عرصه آموزش وزارت بهداشت در ارتباط با بیستمین فراخوان جذب اعضای هیئت‌علمی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی، هنوز خبری قطعی درخصوص “صدور مجوز جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی” از سوی معاونت آموزشی و مرکز امور جذب هیئت‌علمی وزارت بهداشت اعلام نشده است. پرسش‌های متعددی مانند اینکه تکلیف نهایی فراخوان‌های نوزدهم و بیستم چه زمانی مشخص می‌شود؟ آیا بالاخره مجوز جذب ۳۰۰۰ عضو هیئت‌علمی صادر می‌شود و اگر این اتفاق می‌افتد فرایند جذب به سال تحصیلی فعلی می‌رسد یا خیر؟ در ارتباط با این موضوع جذب اعضای هیئت‌علمی مطرح است.
به نظر می‌رسد با توجه به افزایش پلکانی و سالانه تعداد دانشجویان علوم پزشکی، در صورت عدم تسریع در فرایند جذب اعضای هیات علمی جدید، دانشگاه‌های علوم پزشکی یا چالش‌هایی مواجه می‌شوند که ممکن است در نهایت منجر به افت کیفیت آموزشی دانشجویان علوم پزشکی شود.
