همه چیز درباره دانشگاه حکمت‌ بنیان

«دانشگاه حکمت بنیان»؛ عبارتی است که به تازگی بسیار از زبان مسؤولان حوزه آموزش عالی می‌شنویم؛ می‌خواهیم بدانیم دانشگاه حکمت‌ بنیان چیست و چه اقداماتی برای راه‌اندازی این مدل دانشگاه در کشور انجام شده است.

به گزارش خبرگزاری فارس، سال ۹۶ بود که نخستین جرقه‌های راه‌اندازی دانشگاه‌های حکمت بنیان شکل گرفت، به طوریکه در جلسه روز ۲۵ شهریورماه ۹۶ مقدمات و الزامات تشکیل دانشگاه حکمت بنیان در کمیسیون علمی و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی شد.

این مسأله در سال ۹۹ شکل جدی تری به خود گرفت، جایی که پژوهش در زمینه تدوین سند دانشگاه حکمت بنیان از مبانی نظری تا راهبردی نیز در شورایعالی انقلاب فرهنگی ارائه شد.

این پژوهش دو ویژگی اصلی دانشگاه حکمت بنیان را مورد تأکید قرار داد.

– جایگزینی کلی‌نگری و نگاه سیستمی به جای جزئی‌نگری

– توجه به ویژگی‏‌های روشی حکمت در تربیت عاقل و معقول (هماهنگی استاد و دانشجو و متن).

همچنین نتایجی از این پژوهش به دست آمد که براین اساس مشخص شد؛ دانشگاه حکمت بنیان نیاز محور و کارآمد است، دانشگاه حکمت بنیان نخبه‌گراست، دانشگاه حکمت بنیان فایده‏‌گرا است به معنی قرآنی یعنی خیر کثیری که بهره‏‌وری از آن در آخرین حد و میزان حاصل می‏‌شود.

عبدالحسین خسروپناه دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی هم در این باره صحبت کرده و گفته است: ما معتقدیم که البته همه علوم می‌تواند حکمی باشد و دانشگاه‌ها حکمت بنیان باشند.

خسروپناه معتقد است اگر بخواهیم جامعه مدرن را تبدیل به جامعه حکمی شود باید حکمت بنیان مسائل را حل کنیم.

 دانشگاه حکمت بنیان چیست؟

در پژوهشی که از سوی شورایعالی انقلاب فرهنگی ارائه شده است، دانشگاه حکمت بنیان اینگونه تعریف می‌شود که دانشگاه با رویکرد حکمت بنیان، تعمیق بخشی دانش از طریق هم سویی میان نظام تعلقات و باورها با تکنیک‏‌ها است به نحوی که موجب هم افزایی و اثربخشی عملکرد آن شود، تعمیق بخشی به ‏دانش، رویکرد حکمت بنیان انتظار از اسلامی شدن دانشگاه را برآورده می‏‌سازد.

ساختار واقعی دانشگاه حکمت بنیان به جای حرکت از قله آرمانی و خروجی‏‌های دانشگاه، آسیب‌شناسی و شناسایی مسأله به عهده اجزا و ارکان اصلی یا ساختار واقعی نه اعتباری دانشگاه است

مهمترین شاخصه‌های  این نوع دانشگاه

از نظر کارشناسان دانشگاهی حکمت بنیان است که ویژگی‌های خاصی داشته باشد.

از جمله شاخصه‌های دانشگاه‌های حکمت بنیان این چند مورد است:

– استفاده از شاخص حکمت در میزان پیشرفت علم و فناوری

– فهم یقینی و جامع در علوم با اصلاح رابطه میان عاقل و معقول (استاد، دانشجو، متن)

– طرد انحصارگرایی در روش و بهره‏‌مندی از روش حکمی در کنار متغیرهای کمی، تجربی و …

– هماهنگی میان علم نافع و عمل متقن، مرزهای بهره‏‌وری نهفته در معنای حکمت را با سود انگاری غربی تعیین می‏‌کند، این به معنای محدودکردن دانشگاه در منفعت‌گرایی مادی تلقی نمی‏‌شود و از طرفی علم با معنویت پیوند می‏‌خورد.

– تعمیق‌بخشی به دانش، بالاترین درجه بهره‌وری به‌عنوان خروجی دانشگاه و تسری آن به جامعه و سازمان‏‌ها، دانشگاه را به سمت نیازمحوری سوق می‏‌دهد.

دانشگاه حکمت بنیان در مسیر اجرا

اما راه اندازی دانشگاه‌های حکمت بنیان زمانی جدی‌تر شد که وزارت علوم به عنوان دستگاه اجرایی حوزه آموزش عالی پشت این کار آمده و معاون آموزشی وزیر علوم در بیشتر سخنرانی‌هایش به جد بر روی حکمت بنیان شدن دانشگاه ها تأکید می کند.

مسأله به اندازه ای جدی است که قاسم عموعابدینی از حکمت بنیان شدن ۳۰ دانشگاه کشور تا ۵ سال آینده خبر داده است.

البته محمدعلی زلفی گل وزیر علوم از همان ابتدای حضورش در وزارتخانه بر چند مسأله تاکید داشت که برنامه محوری، استاد محوری، شاگرد پروری و اخلاق مداری از جمله این تاکیدات بود، حالا وقتی نگاهی به تعریف این نوع دانشگاه می اندازیم می بینیم که همین ۴ مورد اصل حکمت بنیان بودن دانشگاه هاست و وزیر علوم از ابتدا بر حکمت بنیان بودن دانشگاه ها تاکید داشته است.

اما توضیحات بیشتر درباره دانشگاه حکمت بنیان و اقدامات اجرایی و برنامه های آتی در این زمینه را باید از زبان قاسم عمو عابدینی معاون آموزشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری بشنویم.

عموعابدینی هم بر بحث استادمحوری، شاگرد پروری و برنامه‌محوری تاکید دارد و گفته است: این مباحث در لایحه برنامه هفتم توسعه هم گنجانده شده و از برنامه‌ها و اولویت‌های اصلی وزارت علوم و از برنامه‌هایی است که در نظام آموزش عالی قبل و بعد از انقلاب برای اولین بار اجرا خواهد شد.

حال این سوال مطرح می شود که اجرای این مباحث در دانشگاه‌های دنیا به چه شکل است؟ در حال حاضر این مدل آموزش در ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا اجرا می‌شود. البته در ایران هم از ابتدا به همین شکل بوده است، به طوریکه تا قبل از ایجاد دانشگاه تهران، مدلی که از حکمرانی آموزش مشاهده می‌شود مبتنی بر استادمحوری، شاگرد پروری و برنامه‌محوری است یعنی استاد یک برنامه دارد که براساس همان برنامه جذب دانشجو صورت گرفته و سپس برمبنای آن استاد و برنامه وی رشته درسی ارائه می‌شود.

با نگاهی به نحوه پذیرش ها در سال‌های اخیر متوجه می شویم که درحال حاضر پذیرش دانشجو براساس «استاد محوری» در دانشگاه‌های ما شروع شده است.

در حال حاضر استعدادهای درخشان به روش استادمحوری با درخواست استاد وارد مقاطع تحصیلات تکمیلی می‌شوند و بورسیه هم به آنها تعلق می‌گیرد. اساس کار استاد باید برنامه‌محوری باشد و هر استاد دانشگاه باید یک برنامه مشخص داشته باشد که بر اساس آن کار کند، این روند در دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران انجام شد.

 دانشگاه ها از چه زمانی حکمت بنیان می شوند؟

درباره اقدامات اجرایی در زمینه حکمت بنیان کردن دانشگاه ها از عموعابدینی پرسیدیم، گفت: برای تحقق دانشگاه تمدن ساز و حکمت‌بنیان همه آیین‌نامه‌های پژوهشی، آموزشی، فناوری و جذب دانشجو بازنگری می‌شود تا از سال آینده اجرا شود.

معاون آموزشی وزیر علوم درباره ابلاغ آیین نامه دانشگاه حکمت بنیان گفت: ما منتظر هستیم برنامه هفتم توسعه ابلاغ شود تا چنین دانشگاهی از سال آینده کار خود را آغاز کند اما شورای گسترش آموزش عالی برای دانشگاه‌هایی که جزء یک درصد بودند، مجوز داده است که این دانشگاه‌ها یک دانشکده را به نام «دانشکده علوم و فناوری‌های راهبردی» تاسیس کنند. اکنون ۴ دانشکده مجوز دریافت کرده اند که مدل این دانشکده‌ها «حکمت بنیان» شود و مقطع تحصیلی آنها از دیپلم به فوق لیسانس و از لیسانس به دکتری باشد و رتبه‌های زیر ۱۰۰۰ آزمون سراسری بتوانند وارد این دانشکده‌ها شوند. کل دانشجویان این دانشکده‌ها بورس هستند و آینده شغلی آنها ۱۰۰ درصد تامین است.

 پذیرش دانشجو در دانشگاه حکمت بنیان به چه صورت است؟

به گفته معاون آموزشی وزیر علوم، دانشگاه‌های حکمت بنیان برنامه دارند که برای دانشجویان نخبه امکان تحصیل در دوره‌های کارشناسی ارشد پیوسته تحصیل کنند تا به صلاحدید استاد دانشجویان از دوره کارشناسی به دکتری بروند. منتظر هستیم برنامه هفتم ابلاغ شود و سپس آیین‌نامه دانشگاه حکمت‌بنیان تدوین شود. در این راستا، برنامه‌ریزی شده دانشکده علوم و فناوری‌های راهبردی در دانشگاه‌های برتر تاسیس شوند.

وی درباره اینکه آیا از سال آینده تمام پذیرش‌ها در مقطع تحصیلات تکمیلی به صورت صد درصد استاد محور و استعداد درخشان خواهند بود یا خیر توضیح داد: نه به این صورت نخواهد بود، پذیرش دانشجو باید در دو بخش شکل گیرد، یک بخش در حوزه نیاز محوری است یعنی صنعت و جامعه، شرکت‌های دانش بنیان، شرکت‌های علوم انسانی، شرکت‌های غیر علوم انسانی، کشاورزی، رشته‌های مورد نیاز خود را معرفی می‌کنند سپس در دفترچه کنکور اعلام می‌شود، دانشجویان این رشته‌ها را انتخاب کرده، پس از معرفی و مصاحبه، بورس می‌شوند که این مساله هم اکنون نیز اجرایی شده است.

معاون آموزشی وزیر علوم شکل دیگر پذیرش دانشجویان را هم عنوان کرده و گفته است: این نوع پذیرش شامل پذیرش دانشجویان استعدادهای درخشان است که این دانشجویان وارد رشته‌های اولویت‌دار می‌شوند و به روش استادمحوری در کارشناسی ارشد و دکتری پذیرفته می‌شوند. اکنون یک مدل و برنامه‌ای را در دانشگاه‌های حکمت بنیان و تمدن ساز برنامه ریزی کرده ایم که براساس آن، دانشجویان استعداد برتر ما به جای پذیرش از فوق دیپلم به کارشناسی و از کارشناسی به کارشناسی ارشد و از کارشناسی ارشد به دکتری، این دانشجویان از دیپلم در فوق لیسانس پذیرش شوند که به آن «فوق لیسانس پیوسته» می‌گویند و همچنین بتوانند از لیسانس در مقطع دکتری پذیرش شوند.

وی افزود: در برخی از رشته‌ها که خاص این دانشجویان است این نوع پذیرش مجاز است که این دانشجویان به صورت استاد محوری فوق لیسانس پیوسته پذیرش شوند و به صورت استاد محوری و مستقیم از لیسانس در دوره دکتری پذیرش شوند. این پذیرش خاص استعدادهای درخشان و استعدادهای برتر در دانشگاه حکمت بنیان قابل انجام است.

به گزارش فارس، براساس پژوهش‌های صورت گرفته مدل حکمت بنیان شدن دانشگاه‌ها می‌تواند در گسترش اشتغال فارغ‌التحصیلان نیز تاثیرگذار بوده و به طور کلی روند آموزش را ساماندهی کند.