سیر تحولات کنکور در ایران و چالشهای داوطلبان

نحوه برگزاری آزمون سراسری از ابتدا با تغییراتی همراه بوده است، اما تغییرات متوالی در سالهای اخیر داوطلبان را با چالشهایی همراه کرده است.
به گزارش خبرگزاری فارس، در سال ۱۳۴۷ و پیش از آن دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی پس از کسب مجوزهای لازم از وزارت متبوع دانشجو را براساس شرایط اعلام شده با برگزاری آزمون اختصاصی میپذیرفتند.
به گفته کارشناسان، در آن زمان اگر داوطلبی علاقمند به یک رشته خاص بود مجبور بود که برای شرکت در آزمونهای متعدد چند دانشگاه به چند شهر مسافرت کند، ضمن اینکه موجب میشد نظام آموزشی هم افت کمی پیدا کند و داوطلبانی از برخی از آزمونها جا بمانند و همچنین عدهای نمیتوانستند در رشته یا دانشگاه دلخواه خود پذیرفته شوند، در آن زمان بعد از برگزاری آزمونهای دانشگاهی اسامی ذخیره اعلام میشد و زمان زیادی طول میکشید که افراد وارد دانشگاه شوند.
با ازدیاد جمعیت و گرایش به سوی تحصیلات عالی، گسترش کمی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، مساله نحوه گزینش دانشجو به طور جدی مطرح شد.
وزارت وقت فرهنگ و آموزش عالی به منظور رسیدگی و حل مساله گزینش دانشجو در آن زمان تصمیم گرفت اساسنامه مرکز آزمونشناسی را در بهمن ۱۳۴۷ به تصویب برساند. این مرکز با همکاری دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، ضوابط گزینش دانشجویان برای ورود به دانشگاه را تدوین کرد.
مرکز آزمونشناسی فعالیت خود در زمینه برگزاری آزمونها و شناسایی استعدادها در سال ۱۳۴۸ آغاز کرد و نخستین کنکور توسط این مرکز در سال ۱۳۴۸ با تعداد ۴۷ هزار و ۷۷۳ داوطلب برای گزینش دانشجو در ۱۲ دانشگاه در ۷ حوزه امتحانی برگزار شد. سوالات این آزمون به صورت پاسخ کوتاه طراحی شده بود.
تأسیس سازمان سنجش آموزش کشور در یکصد و یکمین نشست شورای گسترش دانشگاهها در ۶ خرداد ۱۳۵۴ به تصویب رسید و مقرر شد این سازمان بر اساس قانون هیأتهای امنای مؤسسات آموزش عالی، ملی و دولتی اداره شود.
تشکیلات سازمان سنجش آموزش کشور در سال ۱۳۵۴ با سه معاونت اجرایی، فنی و پژوهشی، نظارت بر امور دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی به تصویب سازمان امور اداری و استخدامی رسید.
در سال ۱۳۵۴ مسؤولیت سنجش برعهده سازمان سنجش و مسؤولیت گزینش دانشجو برعهده دانشگاهها گذاشته شد.
در واقع از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۴ مرکز آزمونشناسی تا سازمان سنجش مسؤولیت سنجش داوطلبان را برعهده بگیرند.
شیوههای انتخاب دانشجو در این سالها پیشرفت کرد و بر اساس تحقیقات صورت گرفته در آن زمان، نمرات ششم متوسطه به صورت معدل یا ترکیب رگرسیونی و نمره کنکور برای سنجش داوطلبان به کار گرفته شد.
مرکز آزمونشناسی تصمیم گرفت در آزمون سراسری تغییرات اساسی اجرا کند که این امر با تأسیس سازمان سنجش و نتایج تحقیقات صورت گرفته، نحوه ورود داوطلبان به دانشگاهها را در سال ۱۳۵۴ با تغییرات اساسی مواجه کرد.
در آن زمان نحوه انتخاب و پذیرش دانشجو به نمرات دبیرستانی به همراه آزمون همگانی بستگی داشت. مواد امتحانی در آن سال شامل زبان فارسی و شناخت فرهنگ ملی، زبان خارجی و استعداد تحصیلی بود.
در آن سال کنکور توسط سازمان سنجش برگزار شد و برای داوطلبانی که در این مسابقه علمی شرکت کرده بودند کارنامهای حاوی نمرات دروس عمومی صادر شد و داوطلبان میتوانستند با توجه به شرایط پذیرش هر دانشگاه در رشتههای متنوع تحصیلی، تقاضای ثبت نام خود را به همراه نمرات دبیرستانی و کارنامه کنکور ارائه کنند.
نحوه انتخاب دانشجو در سال ۱۳۵۴ بر اساس نمرات دبیرستانی و آزمون کنکور بود.
کنکور سال ۱۳۵۴ اولین کنکوری بود که متولی آن سازمان سنجش بود با حضور ۱۸۷ هزار و ۲۶۷ داوطلب برگزار شد.
بعد از آن با توجه به اینکه دانشگاهها در پذیرش دانشجو با مشکلاتی مواجه بودند از سال ۱۳۵۴ تا زمان انقلاب فرهنگی سنجش و پذیرش دانشجو برعهده سازمان سنجش قرار گرفت. سازمان سنجش آموزش کشور تا سال ۱۳۶۰ با همان تشکیلات مصوب قبلی کار خود را ادامه داد.
در سال ۱۳۶۰ بر اساس طرح ادغام سازمانها و معاونتهای وزارت علوم، سازمان سنجش آموزش کشور منحل و وظایف آن به اداره کل گزینش دانشجو در حوزه معاونت دانشجویی وزارت وقت فرهنگ و آموزش عالی منتقل شد.
پس از انقلاب فرهنگی، سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاهها بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تا سال ۱۳۶۵ و توسط این اداره کل انجام شد.
از سال ۱۳۶۶ با توجه به افزایش تعداد متقاضیان ورود به دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، ضرورت و نیاز به یک سازمان مستقل زیرنظر وزارت بهداشت برای سنجش و پذیرش دانشجو احساس شد.
در آن زمان در سال ۱۳۶۶ بر اساس دستور معاونت دانشجویی وزارت علوم، سازمان سنجش براساس تشکیلاتی شامل اجرایی، فنی و پژوهشی، گزینش با مصوبه سازمان اداری و استخدامی تشکیل شد.
در سال ۱۳۶۸ تشکیلات سازمان سنجش بازنگری شد و با سه معاونت اجرایی، فنی و پژوهشی و گزینش ادامه کار داد و پس از آن در سال ۱۳۷۸ هم دوباره بازنگری شد و تشکیلات سازمان با سه معاونت اجرایی، فنی و آماری، تحقیقات آزمون و ارزشیابی کار خود را ادامه داد.
به دلیل تقاضای فزاینده برای ورود به دانشگاه نیز بهتدریج دانشگاههای پیام نور، شبانه، غیرانتفاعی و مراکز تربیتمعلم به ظرفیت پذیرش دانشجو، کنکور هرسال با داوطلبان بیشتر برای تحصیل در رشتههای بیشتر برگزار شد و به سالی یک میلیون داوطلب رسید.
از سال ۷۱ امکان انتخاب دانشجو در بیشتر رشتهها بهصورت بومی و بر اساس تقسیمبندی استان، ناحیه و قطب آموزشی انجام شد و تعداد رشتههای قابل انتخاب نیز از ۱۵۰ رشته به ۱۰۰ رشته کاهش یافت.
سال ۷۵ دیپلمههای نظام جدید رسیدند پشت دروازه دانشگاهها و کنکور ۲ مرحلهای شد، سال بعد کنکور فقط برای نظام قدیمیها ۲ مرحلهای بود.
از سال ۷۷ نیز کنکور در یک مرحله و در ۵ گروه علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی، علوم انسانی، زبانهای خارجی و هنر برگزار میشود.
رکورد تعداد داوطلبان در سال ۱۳۸۱ شکست و به یکمیلیون و ۸۰۰ هزار نفر رسید.
از سال ۹۲ کنکور سراسری و کنکور دانشگاه آزاد با هم ادغام شد تا همچنان یک کنکور بزرگ و سرنوشت ساز داشته باشیم.
در واقع سالهای ۷۹ تا ۸۲ را به دلیل تعداد زیاد داوطلبان سختترین دورههای کنکور میدانند، پس از آن هرسال حدود یکمیلیون نفر در کنکور شرکت میکنند.
* مسیر تحولات به سمت کمرنگ شدن کنکور و کاهش استرس داوطلبان
با توجه به آسیبهایی که کنکور در زمینههای مختلف از جمله احساسی و مالی برای جوانان و خانوادهها داشته است، مسوولان طرح حذف کنکور را مطرح کردند، این مسأله برای نخستین بار به صورت قانونی از سال ۱۳۸۵ در دستور کار کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی قرار گرفت که به دلایلی به تعویق میافتاد.
اما شورایعالی انقلاب فرهنگی از دو سال گذشته مصوبهای را ابلاغ کرد که بر اساس آن سهم آزمون در ورود داوطلبان به دانشگاهها کاهش یابد.
براساس این مصوبه که دو سال از اجرای آن میگذرد، سهم نمره سابقه تحصیلی برای سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی در رشتههای پرمتقاضی برای سال تحصیلی ۱۴۰۲.۱۴۰۳ در پایه دوازدهم به میزان ۴۰ درصد با تاثیر قطعی، برای سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ فقط پایه دوازدهم به میزان ۵۰ درصد با تاثیر قطعی، برای سال تحصیلی ۱۴۰۴ – ۱۴۰۵ فقط پایه یازدهم و دوازدهم به میزان۶۰ درصد با تاثیر قطعی و برای سال تحصیلی ۱۴۰۵ – ۱۴۰۶ و بعد از آن پایههای دهم، یازدهم و دوازدهم به میزان ۶۰ درصد با تاثیر قطعی در نمره کل نهایی است.
همچنین براین اساس، آزمون سراسری دو بار در سال برگزار میشود و دروس عمومی نیز در سوابق تحصیلی مورد آزمون قرار میگیرد.
این مصوبه دارای مزایایی از جمله کاهش استرس داوطلبان و بخصوص کاهش تعداد پردرآمدها در رتبههای برتر کنکور بوده است که از این نظر برای داوطلبان جای خوشحالی داشته است، اما این مصوبه در اجرا با چالشهایی مواجه شده که داوطلبان کنکور خواستار رسیدگی و رفع این چالشها از سوی مسؤولان هستند.
خواسته برخی داوطلبان کنکور درباره تبدیل تاثیر قطعی سوابق تحصیلی به تاثیر مثبت در پایه یازدهم یکی از گلایههایی است که برخی داوطلبان نسبت به مصوبه کنکوری شورایعالی انقلاب فرهنگی دارند، برخی هم بحث مشکلات هم ترازیها و مشکلات معدل پشت کنکوریها را مطرح میکنند.
در جلسه قبلی شورایعالی انقلاب فرهنگی گزارشی از مصوبه کنکوری شورا ارائه شد اما اعلام نتیجه به جلسه آینده موکول شده است.
* سه سناریوی شورایعالی انقلاب فرهنگی برای کنکور
حجتالاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی در این باره گفته است: چند سناریو برای آینده کنکور مطرح شده که یکی از سناریوها ادامه اجرای مصوبه کنونی کنکور است که به مدت دو سال اجرا شده است. سناریوی دیگر، حذف تاثیر معدل پایه دهم و تأثیر قطعی پایههای یازدهم و دوازدهم در کنکور است و سناریوی بعدی این است پایه یازدهم و دوازدهم به صورت آزمون جامع برگزار شود و در کنکور تاثیر داده شود. همچنین پیشنهاداتی برای تأثیر فقط پایه دوازدهم یا تاثیر مثبت دروس تخصصی و عمومی نیز مطرح شده است.
به گفته خسروپناه، بنابراین نظر جمعی بر حذف پایه دهم، ماندن پایه دوازدهم و تعیین تکلیف پایه یازدهم است، تصمیم نهایی در این زمینه در جلسات آینده شورای عالی انقلاب فرهنگی اتخاذ خواهد شد و امیدوارم که خبرهای خوشی برای دانشآموزان در آینده نزدیک اعلام شود.